x86 ve x64 Bit Adresleme Mantığı: Bilgisayarların Hafızası
Günlük hayatta sıkça duyduğumuz “32-bit mi, 64-bit mi?” sorusu aslında bilgisayarlarımızın işlemcilerinin hafızayla kurduğu ilişkinin temelini oluşturur. Peki bu “bit” olayı gerçekten ne anlama geliyor? Gelin bu yazıda x86 (32-bit) ve x64 (64-bit) mimarilerinde adresleme mantığını adım adım inceleyelim.
Bit Nedir, Ne İşe Yarar?
Bit (Binary Digit), bilgisayarlarda en küçük veri birimidir: 0 veya 1.
Bir işlemcinin bit genişliği, onun aynı anda işleyebileceği veri miktarını ve bellekte adresleyebileceği maksimum alanı belirler.
| Mimarî | Maksimum Adreslenebilir Bellek | Kayıt Genişliği |
|---|---|---|
| x86 | 4 GB (2³²) | 32 bit |
| x64 | 16 ExaByte (2⁶⁴) – teorik | 64 bit |
Adresleme Nedir?
Adresleme, işlemcinin RAM üzerinde veriye nasıl ulaştığını belirleyen sistemdir. Her veri bir adreste tutulur ve işlemci, bu adresi kullanarak veriye ulaşır. Tıpkı bir ev adresi gibi düşünebilirsiniz.
x86 Adresleme Mantığı (32-bit)
- 32-bit sistemlerde işlemci, en fazla 2³² = 4,294,967,296 adet adres üretebilir. Bu da 4 GB RAM anlamına gelir.
- Fazla fiziksel RAM’inizin olması, bu durumu değiştirmez.
- İşlemci, işlem parçalarını en fazla 32’şer bitler halinde işleyebildiğinden, 64 bit’lik işlemciye göre yavaştır.
x86 Adı Nereden Geliyor?
“Neden 32-bit mimariye x32 değil de x86 deniliyor?”
Bu, hem teknik hem de tarihsel arka planı olan bir konu. Şimdi gelin bunu detaylıca inceleyelim:
“x86” ismi, Intel’in 1978 yılında piyasaya sürdüğü Intel 8086 işlemcisi ile başlar. Bu işlemci, x86 mimarisinin atasıdır.
Intel İşlemcilerinin Tarihsel Gelişimi:
| İşlemci | Bit | Çıkış Yılı | Açıklama |
|---|---|---|---|
| 8086 | 16-bit | 1978 | İlk x86 işlemci |
| 80186 | 16-bit | 1982 | Gömülü sistemler için |
| 80286 | 16-bit | 1982 | Koruma modunu tanıttı |
| 80386 | 32-bit | 1985 | Gerçek 32-bit işlemci |
| 80486 | 32-bit | 1989 | Dahili FPU eklendi |
| Pentium | 32-bit | 1993 | x86 mimarisine devam |
Tüm bu işlemcilerin isimleri “86” ile bittiği için, bu işlemci ailesine “x86 ailesi” denmeye başlandı.
x64 Adresleme Mantığı (64-bit)
- 64-bit sistemlerde adresleme teorik olarak 2⁶⁴ = 18,446,744,073,709,551,616 byte (16 EB) kapasiteye sahiptir. Ancak günümüzde işletim sistemleri 48-bit’lik kısmı kullanır (256 TB adresleme kapasitesi).
- İşlemci, işlem parçalarını 64’er bitler halinde işleyebildiği için, 32 bit’lik işlemciye göre daha hızlıdır.
- 64 bit’lik veri adreslenebilmesi için, işletim sistemi ve uygulamalarında x64’ü desteklemesi gerekir.
- x64 sistemler, x86 uygulamaları çalıştırabilir (WOW64 katmanı sayesinde).
- Bu sebeple işletim sistemlerinin içinde uygulamalar için Program Files ve Program Files(x86) vardır.
- 32 bit mimaride çalışan uygulamalar Program Files(x86) klasörünü kullanırlar; DLL’lerini buraya bırakırlar.
Windows 64-bit RAM Limitasyon Tablosu
Masaüstü İşletim Sistemleri
| Windows Sürümü | RAM Limiti (64-bit) |
|---|---|
| Windows XP x64 | 128 GB |
| Windows Vista Home Basic | 8 GB |
| Windows Vista Home Premium | 16 GB |
| Windows Vista Business/Ultimate/Enterprise | 128 GB |
| Windows 7 Home Basic | 8 GB |
| Windows 7 Home Premium | 16 GB |
| Windows 7 Professional/Enterprise/Ultimate | 192 GB |
| Windows 8/8.1 Core | 128 GB |
| Windows 8/8.1 Pro/Enterprise | 512 GB |
| Windows 10 Home | 128 GB |
| Windows 10 Pro/Enterprise/Education | 2 TB |
| Windows 11 Home | 128 GB |
| Windows 11 Pro | 2 TB |
Windows Server Sürümleri
| Server Sürümü | RAM Limiti |
|---|---|
| Windows Server 2003 x64 | 32 GB – 1 TB |
| Windows Server 2008 R2 | 2 TB |
| Windows Server 2012 / 2012 R2 | 4 TB |
| Windows Server 2016 | 24 TB |
| Windows Server 2019 | 24 TB |
| Windows Server 2022 | 48 TB |
Sonuç
x86 ve x64 adresleme mantıkları, bir sistemin belleği nasıl yönetip eriştiğini belirler.
Günümüzün yüksek performanslı uygulamaları ve donanımları düşünüldüğünde, 64-bit mimari artık bir gereklilik haline gelmiştir.
Share this content:
Yorum gönder